Urodzona 12 maja 1949 roku w Ōmuta w prefekturze Fukuoka w Japonii, w ojczystym kraju szanowana, kochana i podziwiana mangaka. Jest matką współczesnej mangi dla dziewcząt (jap. shōjo manga), prekursorką mang opiewających rodzące się uczucia romantyczne pomiędzy dwójką młodych mężczyzn (jap. shōnen-ai manga). Jest też żywą legendą japońskiego komiksu.
1. Moto Hagio – Klan Poe tom 1 – źródło J.P.Fantastica
Początków kariery w świecie mangi tej nietuzinkowej artystki należy doszukiwać się u schyłku lat 60 XX wieku. Pani Hagio, w wieku zaledwie 17 lat, będąc pod wpływem twórczości m.in. Osamu Tezuki, postanowiła zostać profesjonalnym twórcą komiksów. Nie bez znaczenia przy wyborze takiej ścieżki kariery pozostaje też fakt, że już w wieku wczesnoszkolnym wykazywała się niemałym talentem do rysunku – nauczyciele posądzali jej rodziców o to, że wykonują zadania z prac plastycznych za córkę. A na zajęcia z rysunku uczęszczała wraz ze starszą siostrą, będąc jeszcze przedszkolakiem.
Zadebiutowała w roku 1969 w magazynie Nakayoshi wydawnictwa Kodansha (największy wydawca w Japonii) krótką mangą z gatunku shōjo pod tytułem „Lulu to Mimi” („Lulu i Mimi”). Współpraca z Kodanshą nie trwała jednak długo. Wydawca poszukiwał lekkich w odbiorze, jasnych i żywych historii dla młodych dziewcząt (tak prezentował się w tamtych czasach rynek komiksów przeznaczonych dla płci pięknej). Natomiast prace Pani Hagio cechowały się zdecydowanie poważniejszą tematyką i dojrzalszym charakterem. Na szczęście talent mangaczki bardzo szybko został wypatrzony przez inne duże japońskie wydawnictwo i tak rozpoczęła się wieloletnia, owocna współpraca autorki z wydawnictwem Shogakukan. Pod jego skrzydłami wyszło wiele jej nietuzinkowych, zmieniających oblicze mang dla dziewcząt tytułów.
Pierwszy z nich to „Juichigatsu no Gimunajiumu” (angielski tytuł „The November Gymnasium”) wydany dwa lata po debiucie autorki komiks, który okazał się przełomowy zarówno dla gatunku shōjo, jak i dla samej autorki. Manga dotyczyła bowiem rodzącej się miłości pomiędzy dwójką nastoletnich chłopców. Tematyka, choć już wcześniej poruszana w pracach dla starszych odbiorców, nie była wówczas zbyt popularna, a już zupełnie obca na podwórku komiksów dla dziewcząt. Pani Hagio, jak sama wspomina w wywiadach, również
2. Moto Hagio – Klan Poe tom 2 – źródło J.P.Fantastica
nie interesowała się tą problematyką aż do czasu, gdy zobaczyła film reżysera Jeana Delannoy Les Amitiés Particulieres” (oparty dość wiernie na prozie Rogera Peyrefitte pod tym samym tytułem). Historia opowiedziana w filmie obudziła w artystce potrzebę eksploracji tematu. Miłość pomiędzy dwójką młodych mężczyzn wydała jej się równie piękna, interesująca i nie mniej skomplikowana niż miłość kobiety i mężczyzny. Hagio po dziś dzień umieszcza w swoich dziełach postaci homoseksualne, choć należy zaznaczyć, że sam wątek miłosny rzadko jest tematem przewodnim jej prac, a często jedynie tłem, bohaterem drugiego i trzeciego planu jakiejś większej, potężniej zarysowanej intrygi.
W tym miejscu należy wspomnieć o pewnym zjawisku, zwanym złotą erą mangi shōjo, zapoczątkowanym przez kolektyw artystów określany mianem Grupy Roku 24 (Year 24 Group, Nijūyo-nen Gumi). Nazwa ta nie była nazwą właściwą dla grupy, a terminem używanym przez krytyków, dziennikarzy, historyków i badaczy. Jej prawdopodobnej genezy należy upatrywać się w roku urodzenia należących do kolektywu twórców, a był to rok 1949, w kalendarzu japońskim rok 24 Ery Showa. W latach 60-tych XX wieku przemysł mangi musiał zareagować na rosnący wiek jej czytelników oraz wzrastającą konkurencję ze strony telewizji. W związku z tym podjęto szereg działań mających na celu poszerzenie grona potencjalnych odbiorców komiksów, m. in. poprzez zwiększoną produkcję i zróżnicowanie mangowych magazynów. O ile mangi shōnen (przeznaczone dla chłopców) uległy sporym zmianom i innowacjom, docierając do dorosłych odbiorców poprzez zaoferowanie im poważniejszej tematyki, dojrzalszych i lepiej ugruntowanych historii, o tyle mangi shōjo uległy poważnej stagnacji, nie oferując nic nowego i odkrywczego. Nawet ówcześni krytycy opisywali je jako miałkie i niepoważne, nie warte uwagi. Stało się to głównie na skutek niezmiennych wymogów wydawców, lekceważących dziewczęta, jako odbiorców i uznających je za mniej wymagające.
Początek lat 70-tych spowodował jednak pewną zmianę na rynku mang. Dotychczasowi twórcy mang shōjo zapragnęli rozwinąć skrzydła i wyemigrowali na dopieszczany, dający dużo większe
3. Moto Hagio – Było ich Jedenaścioro – zdjęcie własne autorki
możliwości rozwoju i kreatywniejszy nurt shōnen. Zwolniło się tym samym miejsce dla młodych, ambitnych twórców, którzy nie bali się forsować swoich pomysłów i przebojem podbili rynek mang shōjo. Zmienili oni nie tylko postać głównego bohatera, zastępując dominującą w latach 60 nastoletnią dziewczynę postaciami obu płci z różnych grup wiekowych, ale również wzbogacili nurt o nowe sposoby narracji. Zainicjowali nowe konwencje w układzie paneli komiksu między innymi pozbawili go sztywnych, standardowych ram w postaci rzędu prostokątów. Wprowadzili także na rynek nowe dla mang shōjo podgatunki – fikcja historyczna, naukowa, przygodowa, fantastyka i horror oraz yuri i yaoi (mangi o tematyce miłości jednopłciowej; yuri – damsko damskiej, yaoi – męsko męskiej). Shōjo stało się uniwersalnym nośnikiem dla wielu ważkich tematów, miejscem poszukiwań odpowiedzi na pytania ciążące na duszach młodych twórców, powiernikiem egzystencjonalnych problemów japońskiej młodzieży obu płci. Nurt zyskał wiele w oczach zarówno krytyków jak i czytelników. Autorzy ówczesnych mang shōjo szybko stawali się rozpoznawalni, a ich komiksy sprzedawały się w olbrzymich nakładach.
Na ten właśnie czas przypada największy rozkwit twórczości Moto Hagio. Począwszy od wspomnianej wcześniej „The November Gymnasium”, która z czasem przerodziła się w większy projekt pod tytułem „Thomas no Shinzō” (przetłumaczony na angielski jako „The Heart of Thomas”) wydawany od 1973 roku, przez gorąco przyjęty i nagradzany „Klan Poe” („Poe no Ichizoku”) z 1972 roku, po „Było ich jedenaścioro” – „Jūichinin Iru!”z roku 1975. Zarówno „Klan Poe” jak i „Było ich jedenaścioro” to tytuły przełomowe, które wiele zmieniły na rynku shōjo. Otworzyły szereg drzwi kolejnym młodym mangakom, pokazując wydawcom, że czytelnicy mang dla dziewcząt stanowią równie chłonny i wszechstronny segment rynku, co czytelnicy mang shōnen (edycja tomikowa Klanu Poe już w dniu wydania sprzedała się w nakładzie 30 000 egzemplarzy!). Oba tytuły różnią się w
4. Moto Hagio – Srebrny Trójkąt – zdjęcie własne autorki
zasadzie wszystkim. „Było ich jedenaścioro” to tytuł z gatunku science fiction opowiadający historię dziesięciu kandydatów do Akademii Kosmicznej, którzy w ramach egzaminu wstępnego zostają umieszczeni na opuszczonym statku kosmicznym. Mają na nim przetrwać 53 dni i w zasadzie od samego początku nic nie idzie dobrze. Natomiast „Klan Poe” jest nastrojową powieścią utrzymaną w romantycznym, nieco staromodnym klimacie, opiewającą losy młodych wampirów (tu zwanych vampanellami), których podróż przez wieczność usiana jest często dramatycznymi wydarzeniami. Oba te tytuły łączy charakterystyczna dla autorki próba odczytania ludzkich motywacji, myśli i emocji.
Zakres tematyczny prac Pani Hagio jest w zasadzie nieograniczony. Artystka sprawnie porusza się na polu zarówno dramatu, jak i komedii, fantasy i science fiction, w czasach dawnych oraz współczesnych. Potrafi balansować na pograniczu snu i jawy, zadawać trudne i bolesne pytania o ludzką egzystencję, wprowadzić w głęboką melancholię, stan bliski depresji. Porusza z pozoru błahe kwestie, by za chwile rzucić czytelnika w ocean domysłów. Zmusza do myślenia, nie podaje wszystkich rozwiązań na tacy. Zawsze obecne jest drugie dno, do którego czytelnik może próbować się dokopać. Analiza wielowątkowości jej prac jest przyjemnym wyzwaniem, choć nie zawsze uda się wyjść z niego zwycięsko.
Za tak szeroki zakres problematyki odpowiada przede wszystkim ciekawość świata i życia, jaką prezentuje autorka: kobieta inteligentna, chłonna wiedzy, ale i wrażliwa. Jak sama mówi, zarzewia każdej swojej mangi odnajdywała w sytuacjach ze swojego życia, w swoich pasjach i zainteresowaniach. Tytuł taki jak na przykład „Zankokuna Kami ga Shihai suru” (znany na
5. Moto Hagio – Wiosenne Marzenie – źródło J.P.Fantastica
zachodzie jako „A Cruel God Reigns”) zakiełkował w głowie autorki po tym, jak zainteresowała się psychologicznym aspektem przemocy seksualnej w rodzinach i braku reakcji pozostałych członków rodziny na krzywdę jednego z nich. Genezy „Było ich jedenaścioro” czy „Srebrnego Trójkąta” („Gin no sankaku”) należy doszukiwać się w miłości Pani Hagio do zachodniej literatury science fiction. Do jej ulubionych autorów należą tak znane nazwiska jak Isaac Asimov, Arthur C. Clarke, Robert Heinlein czy Ray Bradbury. Inną jej pasją jest zgłębianie wiedzy o kulturach i historii innych nacji, zwłaszcza krajów Europy.
Talent artystki do snucia wspaniałych, wielowątkowych opowieści został wielokrotnie doceniony, zarówno w Japonii, jak i na świecie. Zdobyła wiele znaczących nagród i wyróżnień, m.in. w roku 1976 otrzymała nagrodę Shōgakukan Manga za mangi „Klan Poe” i „Było ich jedenaścioro”, także aż trzy nagrody Seiun Award za mangi „Srebrny Trójkąt”, „Star Red” i „X+Y”. Najważniejsze nagrody w jej dorobku to bez wątpienia Nagroda Asahi, przyznawana osobom o wyjątkowych osiągnięciach w dziedzinie akademickiej oraz sztuki, które wniosły znaczący wkład w rozwój japońskiej kultury oraz społeczeństwa, czy Nagroda Kulturalna im. Osamu Tezuki za mangę „A Cruel God Reigns”. W roku 2019 otrzymała nagrodę i japoński tytuł honorowy – „Zasłużona dla kultury”, przeznaczony dla osób o szczególnym wkładzie w kulturę kraju. Wiele jej prac zaadaptowanych zostało na słuchowiska radiowe, seriale telewizyjne czy przedstawienia teatralne (w tym, co znamienne, w teatrze Takarazuka, którego skład aktorski stanowią wyłącznie kobiety).
Moto Hagio, to autorka którą poznać obowiązkowo powinien każdy fan japońskiego komiksu, ale także entuzjaści kultury oraz literatury Kraju Kwitnącej Wiśni. Niewątpliwie powinna znaleźć również swoje miejsce w sercach fanów komiksu światowego. Jej dotychczasowy dorobek cieszy zarówno oko, jak i umysł. Obcowanie z jej dziełami otwiera na coraz szerszy udział komiksu w
6. Moto Hagio – Tajemniczy Ogród – źródło J.P.Fantastica
sztuce i literaturze. Jako czytelnicy możemy czuć się prawdziwymi szczęściarzami, że Pani Hagio nie poddała się presji rodziców (którzy nie takiej kariery oczekiwali dla swojej córki) i po dziś dzień głęboko tkwi ona w swojej największej pasji, jaką jest manga.
W Polsce wydano dopiero kilka tytułów Pani Moto Hagio. Na nasze szczęście wydano jednak te, które stanowią fundament gatunku mang shōjo lat 70 i stanowią kamienie milowe na ścieżce rozwoju autorki. Dostępne w sprzedaży jest zarówno „Było ich jedenaścioro” (tu polski czytelnik ma to szczęście, że wydawca w rodzimym wydaniu zawarł zarówno „Było ich jedenaścioro” jak i jego późniejszą kontynuację: „Horyzont na wschodzie, wieczność na zachodzie”), „Klan Poe” jak i „Srebrny Trójkąt”. Natomiast w przygotowaniu na ten rok 2021 jest ciąg dalszy „Klanu Poe”, to jest: „Wiosenne marzenie” (premiera w lipcu), „Jednorożec” i „Tajemniczy ogród” (premiera obu przewidywana jest na jesień). Wszystkie prace Moto Hagio zostały wydane przez wydawnictwo J.P.Fantastica.
Bibliografia:
Tytuły wydane w Polsce:
Planowane wydania:
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych. 
Projekt jest realizowany w ramach programu 2.1 E-usługi, Poddziałanie 2.1.1 E-usługi dla Mazowsza, typ projektów Informatyzacja bibliotek, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2014-2020.
